Yazar: Yasin Atlıoğlu
Yayınevi: TASAM YAYINLARI / TASAM PUBLICATIONS
11 Eylül sonrası teröre karşı küresel savaş döneminde Ortadoğu siyaseti denilince en fazla gündeme gelen ülkelerden biri Suriye'dir. Hem bölge siyaseti, hem de uluslararası sistem ile ilişkileri Suriye için aslında çok da olumlu olmayan bu gözler önünde olma durumunu dayatmaktadır. Bu kadar fazla ilgiyi üzerinde toplayan Suriye ile ilgili anlamlı ve katkı yapacak çalışma sayısı oldukça azdır.
Yasin Atlıoğlu'nun bu çalışması önemli ihtiyacı karşılama yönünde katkı yapacak, Ortadoğu'nun önemli aktörlerinden biri olan Suriye ile ilgili tartışmalara ışık tutacaktır.
Prof. Dr. Bülent Aras
Işık Üniversitesi Öğretim Üyesi
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ / GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
Ortadoğu’da Demokrasi ve Çoğulculuk
1. Orta Doğu’da Devlet Kavramı ve Otoriterlik
2. Orta Doğu’da Siyasal Kültür, Küreselleşme ve Demokrasi
3. Çağdaş Arap Dünyasında Demokratik Dönüşümün Önündeki Engeller
İKİNCİ BÖLÜM
Suriye’de İktidar Değişimi ve Geçiş Dönemi
1. Veliaht Sorunu ve Beşşar’ın İktidara Hazırlanma Süreci
2. Hafız Esad’ın Ölümü ve Beşşar’ın İktidara Çıkışı
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Hafız Esad’ın Siyasi ve Ekonomik Mirası
1. Hafız Esad’ın Siyasi Mirası
1.1. Baas Partisi
1.2. Suriye Ordusu
1.3. İktidar Eliti ve Bürokrasi
1.4. Başkanlık Sistemi ve 1973 Anayasası
2. Hafız Esad’ın Sosyo-Ekonomik Mirası
2.1. İnfitah Hareketi ve Ekonomik Liberalleşme
2.1.1. Liberalleşme Çabalarında Birinci Dönem
2.1.2. Esad’ın Kontrolünde Oluşan Özel Sermaye Sınıfı
2.1.3. Soğuk Savaş Sonrası Liberalleşme Çabaları
2.2. Baas Yönetiminde Sivil Toplum ve Özel Sermaye İlişkisi
3. Hafız Esad İktidarının Dış Politika Mirası
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:
Suriye’de Beşşar Esad Dönemi ve Dışa Açılım Politikaları
1. Suriye’de Reform ve Demokrasi
1.1. Beşşar’ın Liderlik ve Demokrasi Anlayışı
1.2. Siyasal İktidar Elitinin Yeniden Oluşturulması ve Beşşar’ın ReformStratejisi
1.3. Beşşar’ın İlk Reform Denemesi “Şam Baharı”
1.4. Suriye’deki Kitle İletişim Araçlarının Demokratik Gelişmedeki Rolü
2. Suriye’de Demokratikleşme Sorunsalı ve Siyasal Kültür
2.1. Muhalefet Olgusu ve Muhalif Gruplar
2.2. Sivil Toplumun Gelişimi
2.3. Kişisel Özgürlükler ve İnsan Hakları Sorunları
2.4. Kadın Hakları ve Esma Esad’ın Reform Sürecindeki Rolü
2.5. Azınlık Hakları ve Demokratik Çoğulculuk
3. Suriye’de Ekonomik Reform ve Liberalleşme
3.1. Suriye Ekonomisinin Yeniden Yapılanması
3.2. Suriye-AB İlişkileri ve Avrupa-Akdeniz Ortaklık Süreci
BEŞİNCİ BÖLÜM:
Uluslararası Sistemdeki Gelişmelerin Reforma Etkisi
1. Beşşar Esad Döneminde Suriye-ABD İlişkileri
2. Büyük Orta Doğu Projesi ve Suriye’de Reform
3. Suriye’de Etnik Çatışma: Kamışlı Olayları
4. ABD’nin Suriye Muhalefeti: Ferid Gadiri ve Suriye Reform Partisi
ALTINCI BÖLÜM:
Lübnan Krizi ve Suriye’nin Demokratikleşme Çabaları
1. Lübnan Krizi ve Hariri Suikastının Reform Sürecine Etkisi
2. Baas Partisi’nin 10 Bölgesel Kongresi
3. Kongre Sonrası Gelişmeler ve Suriye Muhalefeti
Sonuç 163
EKLER
EK-A: Suriye Haritası
EK-B: Suriye Hakkında Genel Bilgiler
EK-C: Suriye Arap Cumhuriyeti’nde Kabineler (Beşşar Esad Dönemi)
EK-D: Suriye Arap Cumhuriyeti’nin Temel Ekonomik Göstergeleri
Kaynakça
Özellikler
Basım Kaydı: İstanbul
Dili: Türkçe
Dizi Adı: Uluslararası İlişkiler Dizisi
Ebad: 13 x 19,5 cm.
ISBN: 975-6285-29-0
Sayfa Sayısı / Kağıt Cinsi: 192 s.
Yayın Tarih: Şubat, 2007
Yayınevi: TASAM YAYINLARI / TASAM PUBLICATIONS
11 Eylül sonrası teröre karşı küresel savaş döneminde Ortadoğu siyaseti denilince en fazla gündeme gelen ülkelerden biri Suriye'dir. Hem bölge siyaseti, hem de uluslararası sistem ile ilişkileri Suriye için aslında çok da olumlu olmayan bu gözler önünde olma durumunu dayatmaktadır. Bu kadar fazla ilgiyi üzerinde toplayan Suriye ile ilgili anlamlı ve katkı yapacak çalışma sayısı oldukça azdır.
Yasin Atlıoğlu'nun bu çalışması önemli ihtiyacı karşılama yönünde katkı yapacak, Ortadoğu'nun önemli aktörlerinden biri olan Suriye ile ilgili tartışmalara ışık tutacaktır.
Prof. Dr. Bülent Aras
Işık Üniversitesi Öğretim Üyesi
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ / GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
Ortadoğu’da Demokrasi ve Çoğulculuk
1. Orta Doğu’da Devlet Kavramı ve Otoriterlik
2. Orta Doğu’da Siyasal Kültür, Küreselleşme ve Demokrasi
3. Çağdaş Arap Dünyasında Demokratik Dönüşümün Önündeki Engeller
İKİNCİ BÖLÜM
Suriye’de İktidar Değişimi ve Geçiş Dönemi
1. Veliaht Sorunu ve Beşşar’ın İktidara Hazırlanma Süreci
2. Hafız Esad’ın Ölümü ve Beşşar’ın İktidara Çıkışı
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Hafız Esad’ın Siyasi ve Ekonomik Mirası
1. Hafız Esad’ın Siyasi Mirası
1.1. Baas Partisi
1.2. Suriye Ordusu
1.3. İktidar Eliti ve Bürokrasi
1.4. Başkanlık Sistemi ve 1973 Anayasası
2. Hafız Esad’ın Sosyo-Ekonomik Mirası
2.1. İnfitah Hareketi ve Ekonomik Liberalleşme
2.1.1. Liberalleşme Çabalarında Birinci Dönem
2.1.2. Esad’ın Kontrolünde Oluşan Özel Sermaye Sınıfı
2.1.3. Soğuk Savaş Sonrası Liberalleşme Çabaları
2.2. Baas Yönetiminde Sivil Toplum ve Özel Sermaye İlişkisi
3. Hafız Esad İktidarının Dış Politika Mirası
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:
Suriye’de Beşşar Esad Dönemi ve Dışa Açılım Politikaları
1. Suriye’de Reform ve Demokrasi
1.1. Beşşar’ın Liderlik ve Demokrasi Anlayışı
1.2. Siyasal İktidar Elitinin Yeniden Oluşturulması ve Beşşar’ın ReformStratejisi
1.3. Beşşar’ın İlk Reform Denemesi “Şam Baharı”
1.4. Suriye’deki Kitle İletişim Araçlarının Demokratik Gelişmedeki Rolü
2. Suriye’de Demokratikleşme Sorunsalı ve Siyasal Kültür
2.1. Muhalefet Olgusu ve Muhalif Gruplar
2.2. Sivil Toplumun Gelişimi
2.3. Kişisel Özgürlükler ve İnsan Hakları Sorunları
2.4. Kadın Hakları ve Esma Esad’ın Reform Sürecindeki Rolü
2.5. Azınlık Hakları ve Demokratik Çoğulculuk
3. Suriye’de Ekonomik Reform ve Liberalleşme
3.1. Suriye Ekonomisinin Yeniden Yapılanması
3.2. Suriye-AB İlişkileri ve Avrupa-Akdeniz Ortaklık Süreci
BEŞİNCİ BÖLÜM:
Uluslararası Sistemdeki Gelişmelerin Reforma Etkisi
1. Beşşar Esad Döneminde Suriye-ABD İlişkileri
2. Büyük Orta Doğu Projesi ve Suriye’de Reform
3. Suriye’de Etnik Çatışma: Kamışlı Olayları
4. ABD’nin Suriye Muhalefeti: Ferid Gadiri ve Suriye Reform Partisi
ALTINCI BÖLÜM:
Lübnan Krizi ve Suriye’nin Demokratikleşme Çabaları
1. Lübnan Krizi ve Hariri Suikastının Reform Sürecine Etkisi
2. Baas Partisi’nin 10 Bölgesel Kongresi
3. Kongre Sonrası Gelişmeler ve Suriye Muhalefeti
Sonuç 163
EKLER
EK-A: Suriye Haritası
EK-B: Suriye Hakkında Genel Bilgiler
EK-C: Suriye Arap Cumhuriyeti’nde Kabineler (Beşşar Esad Dönemi)
EK-D: Suriye Arap Cumhuriyeti’nin Temel Ekonomik Göstergeleri
Kaynakça
Özellikler
Basım Kaydı: İstanbul
Dili: Türkçe
Dizi Adı: Uluslararası İlişkiler Dizisi
Ebad: 13 x 19,5 cm.
ISBN: 975-6285-29-0
Sayfa Sayısı / Kağıt Cinsi: 192 s.
Yayın Tarih: Şubat, 2007
ÖZET
1990’lı yılların başında Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra Batılı devletlerce oluşturulmaya çalışılan yeni dünya düzeninden en fazla etkilenen Orta Doğu ülkesi, dış politikasını iki kutuplu uluslararası sistemdeki güç dengelerine ve Sovyetler Birliği’nden gelen askeri ve ekonomik yardıma bağlayan Suriye olmuştur. Suriye’nin, globalleşme, liberal demokrasi, serbest piyasa ekonomisi, insan hakları, uluslararası hukuk gibi değerleri savunduğunu söyleyen Batılı dünya içinde kendine yer bulma çabası, Hafız Esad iktidarının son on yılında başlamış olsa da planlı bir reform hareketi, 2000 yılında Beşşar Esad’ın iktidara gelmesiyle uygulamaya konmuştur. Beşşar’ın başlattığı siyasi ve ekonomik reform hareketi, iktidarının ilk yıllarında Suriye’nin liberalleşmesi ve dışa açılımı açısından önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. Batılı gözlemcilerin “Şam Baharı” olarak adlandırdıkları bu dönemde Suriye yönetimi, ülkedeki sivil toplumun ve serbest piyasa ekonomisinin gelişimini teşvik etmiş ve cesaretlendirmiştir. Suriye yönetiminin reformu destekleyen tavrına rağmen “Şam Baharı” dönemi kısa süre sonra devletin baskıcı politikalarının ortaya çıkmasıyla sona ermiştir. “Şam Baharı” döneminden sonra reform süreci dalgalı bir seyir izlemiş ve istikrarlı bir ilerleme kat edememiştir. Uluslararası sistemdeki değişimler ve Suriye iktidarındaki güç dengeleri reform sürecinin yöntemini, kapsamını ve hızını etkilemiştir. Suriye, Orta Doğu’daki diğer devletlere göre demokratik bir dönüşümü gerçekleştirebilecek alt yapıya ve tecrübeye daha fazla sahip olmakla birlikte, içten ve dıştan Beşşar yönetimine yönelen tehditler, güvenlik ve demokratikleşme arasındaki çelişkinin yaşanmasına yol açmaktadır.
1990’lı yılların başında Soğuk Savaş’ın sona ermesinden sonra Batılı devletlerce oluşturulmaya çalışılan yeni dünya düzeninden en fazla etkilenen Orta Doğu ülkesi, dış politikasını iki kutuplu uluslararası sistemdeki güç dengelerine ve Sovyetler Birliği’nden gelen askeri ve ekonomik yardıma bağlayan Suriye olmuştur. Suriye’nin, globalleşme, liberal demokrasi, serbest piyasa ekonomisi, insan hakları, uluslararası hukuk gibi değerleri savunduğunu söyleyen Batılı dünya içinde kendine yer bulma çabası, Hafız Esad iktidarının son on yılında başlamış olsa da planlı bir reform hareketi, 2000 yılında Beşşar Esad’ın iktidara gelmesiyle uygulamaya konmuştur. Beşşar’ın başlattığı siyasi ve ekonomik reform hareketi, iktidarının ilk yıllarında Suriye’nin liberalleşmesi ve dışa açılımı açısından önemli değişimleri beraberinde getirmiştir. Batılı gözlemcilerin “Şam Baharı” olarak adlandırdıkları bu dönemde Suriye yönetimi, ülkedeki sivil toplumun ve serbest piyasa ekonomisinin gelişimini teşvik etmiş ve cesaretlendirmiştir. Suriye yönetiminin reformu destekleyen tavrına rağmen “Şam Baharı” dönemi kısa süre sonra devletin baskıcı politikalarının ortaya çıkmasıyla sona ermiştir. “Şam Baharı” döneminden sonra reform süreci dalgalı bir seyir izlemiş ve istikrarlı bir ilerleme kat edememiştir. Uluslararası sistemdeki değişimler ve Suriye iktidarındaki güç dengeleri reform sürecinin yöntemini, kapsamını ve hızını etkilemiştir. Suriye, Orta Doğu’daki diğer devletlere göre demokratik bir dönüşümü gerçekleştirebilecek alt yapıya ve tecrübeye daha fazla sahip olmakla birlikte, içten ve dıştan Beşşar yönetimine yönelen tehditler, güvenlik ve demokratikleşme arasındaki çelişkinin yaşanmasına yol açmaktadır.
ABSTRACT
By the end of the Cold War in the beginning of 1990’s, the Middle East state that has been mostly affected by the Western states policy harmonious to the balance of power politics of the bipolar system and also dependent to the economic and military aid of the Soviet Union. Although the effort for integration to the Western World maintains the values for globalization, liberal democracy, free market economy, human rights and international law has started during the last ten years of Hafiz Assad period a more organized reform movement was put into practice in the year of 2000 with Bashar Assad’s power. The political and economical reform action which Bashar Assad had started, provided important developments with respect to Syria’s liberalizm and global integration in the first years of his governance. In this period called “Damascus Spring” by western observers, Syria government has encouraged the development of civil society and free market economy. Despite the manner of Syrian governance that supports “Damascus Spring” reform ended up after a short time due to government’s tough policies. After the period of “Damascus Spring”, the reform process had a wavy progress and couldn’t have stable process. The change in the international system and the power balances in the Syria’s power has affected the method, extent and momentum of the reform process. However Syria has more fundamental and historical experience than the other Middle Eastern states to realize the democratic transformation, the internal and external threats which direct to Bashar’s governance cause the contradiction between security and democratization.
By the end of the Cold War in the beginning of 1990’s, the Middle East state that has been mostly affected by the Western states policy harmonious to the balance of power politics of the bipolar system and also dependent to the economic and military aid of the Soviet Union. Although the effort for integration to the Western World maintains the values for globalization, liberal democracy, free market economy, human rights and international law has started during the last ten years of Hafiz Assad period a more organized reform movement was put into practice in the year of 2000 with Bashar Assad’s power. The political and economical reform action which Bashar Assad had started, provided important developments with respect to Syria’s liberalizm and global integration in the first years of his governance. In this period called “Damascus Spring” by western observers, Syria government has encouraged the development of civil society and free market economy. Despite the manner of Syrian governance that supports “Damascus Spring” reform ended up after a short time due to government’s tough policies. After the period of “Damascus Spring”, the reform process had a wavy progress and couldn’t have stable process. The change in the international system and the power balances in the Syria’s power has affected the method, extent and momentum of the reform process. However Syria has more fundamental and historical experience than the other Middle Eastern states to realize the democratic transformation, the internal and external threats which direct to Bashar’s governance cause the contradiction between security and democratization.